Czym jest prokura?

Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Prokurent jest więc pełnomocnikiem spółki. Podobnie jak w przypadku członków zarządu, dane prokurenta są uwidocznione w rejestrze przedsiębiorców KRS. Jest to o tyle wygodne, że każdy może łatwo potwierdzić, że dana osoba rzeczywiście jest umocowana do działania w imieniu spółki. Wystarczy, że sprawdzi odpis z KRS.

Prokura jest specjalnym rodzajem pełnomocnictwa, które może zostać udzielone wyłącznie przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Prokury może udzielić również spółka kapitałowa w organizacji, jednakże prokurent będzie uprawniony do jej reprezentowania dopiero z momentem wpisu spółki do rejestru przedsiębiorców.

Prokura swoim zakresem obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Niemożliwe jest ograniczenie zakresu prokury ze skutkiem dla osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Przykładem przepisu, który pozwala na ograniczenie prokury jest art. 109⁵ Kodeksu Cywilnego ustanawiający prokurę oddziałową, stanowiący że prokurę można ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa.

Prokurent nie jest uprawniony do dokonania w imieniu przedsiębiorcy zbycia przedsiębiorstwa, oddania go do czasowego korzystania oraz do zbywania i obciążania nieruchomości – w takich przypadkach konieczne jest udzielenie pełnomocnictwa obejmującego swym zakresem konkretną czynność.

Prokurent nie posiada również uprawnienia do reprezentowania spółki w przypadku, w którym przepisy Kodeksu spółek handlowych przewidują wyraźnie podmiot uprawniony do reprezentowania spółki, dla przykładu, prokurent nie jest uprawniony do reprezentowania spółki kapitałowej w organizacji, czy do reprezentowania spółki kapitałowej w umowach i sporach z jej członkiem zarządu.

Kto może zostać prokurentem?

Prokurentem może zostać wyłącznie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. W przypadku prokurenta spółek handlowych, Kodeks Spółek Handlowych stawia dodatkowy wymóg braku skazania prokurenta prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepisach rozdziałów XXXIII–XXXVII Kodeksu Karnego oraz art. 585, art. 587, art. 590 i w art. 591 Kodeksu spółek Handlowych. Odwołanie do przepisów Kodeksu Karnego dotyczy przestępstw przeciwko ochronie informacji, wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu oraz przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi.

Osoba skazana za wyżej wymienione przestępstwa może rozpocząć pełnienie funkcję prokurenta spółki handlowej z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, chyba że wcześniej nastąpiło zatarcie skazania. Osoba skazana może również w terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku złożyć wniosek o zwolnienie jej z zakazu pełnienia funkcji w spółce handlowej lub o skrócenie czasu obowiązywania zakazu, ale tylko w przypadku, gdy przestępstwa nie popełniła umyślnie.  

Jakie są rodzaje prokur?

Niezależnie od tego czy prokura dotyczy całości przedsiębiorstwa, czy tylko ustanowionego oddziału, należy wyróżnić dwa główne rodzaje prokury – samoistną oraz łączną, przy czym prokura łączna podlega dalszym podziałom ze względu na możliwe konfiguracje osób współdziałających przy reprezentacji przedsiębiorcy.

Prokura samoistna uprawnia prokurenta do samodzielnego reprezentowania przedsiębiorcy. Więcej na temat prokury samoistnej piszemy w osobnym artykule Prokura samoistna a zarząd w spółce z o.o.

Prokura łączna zobowiązuje prokurenta do współdziałania z innym podmiotem w ramach reprezentowania przedsiębiorcy. Prokura łączna może upoważniać prokurenta do działania: - tylko z innym prokurentem; - tylko z członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej; - z innym prokurentem oraz dodatkowo z członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania handlowej spółki osobowej.  

W przypadku prokury samoistnej prokurent może reprezentować spółkę samodzielnie. W przypadku zaś prokury łącznej prokurent może reprezentować spółkę łącznie z innym prokurentem. Co ważne nie można ograniczyć w ten sposób działania prokurenta łącznego, że zobowiązany on będzie do działanie z innym członkiem zarządu.

W tym miejscu warto przytoczyć ważny wyrok Sądu Najwyższego rozstrzygający powyższą kwestię:

To, że członek zarządu może działać skutecznie w imieniu spółki kapitałowej tylko łącznie z innym członkiem zarządu lub prokurentem, nie pozbawia osób, którym udzielono prokury łącznej, możliwości działania wspólnie w imieniu spółki kapitałowej, bez konieczności współdziałania z nimi członka zarządu Reprezentacja mieszana stanowi formę ograniczenia zarządu, a nie prokurenta. Działanie prokurenta łącznie z członkiem zarządu nie zmienia ani jego statusu, ani tym bardziej zakresu umocowania. Skoro zatem w spółce udzielono prokury dwóm osobom, ustanawiając wyraźnie prokurę łączną, to nie ma żadnych podstaw do stwierdzenia, że do skuteczności czynności prawnej, której dokonują w imieniu spółki, niezbędne jest oprócz oświadczenia woli każdego z nich, także oświadczenie woli członka zarządu spółki. Tego rodzaju wymóg stanowiłby ograniczenie praw prokurentów łącznych.

Kiedy prokura wygasa?

Katalog przyczyn wygaśnięcia prokury można zasadniczo podzielić na dwie grupy: przyczyn związanych z osobą prokurenta, oraz przyczyn związanych z przedsiębiorcą udzielającym prokury. Do przyczyn związanych z osobą prokurenta należy zaliczyć:

1. Śmierć prokurenta;
2. Utratę przez prokurenta pełnej zdolności do czynności prawnych;
3. W przypadku prokurenta spółki handlowej – prawomocne skazanie za jedno z przestępstw wymienionych w art. 18 k.s.h.;
4. Pomimo milczenia przepisów ustawy w tym zakresie – należy również uznać możliwość zrzeczenia się prokury przez prokurenta.

Wśród przyczyn związanych z przedsiębiorcą udzielającym prokury wymienia się:

1. Odwołanie prokury;
2. Ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy;
3. Otwarcie postępowania sanacyjnego;
4. Otwarcie likwidacji przedsiębiorcy;
5. Wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru przedsiębiorców;
6. Przekształcenie przedsiębiorcy;
7. Ustanowienie kuratora dla przedsiębiorcy na podstawie art. 42 Kodeksu Cywilnego.

Zarówno udzielenie jak i wygaśnięcie prokury udzielonej przez spółki handlowe wymaga zgłoszenia w rejestrze przedsiębiorców. 

Zasady ogólne dotyczące udzielenia prokury

Prokurenta powołuje zarząd w formie uchwały zarządu w formie pisemnej. Taka uchwała jest następnie składana do sądu rejestrowego razem z wnioskiem o wpisanie prokurenta do rejestru przedsiębiorców przy danej spółce. Powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu. Prokurentem może być wyłącznie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych.

Prokurenta można odwołać w dowolnym momencie. Podobnie jak przy powołaniu, prokurenta odwołuje zarząd w formie pisemnej uchwały. Jednak w tym przypadku odwołać może każdy członek zarządu i nie wymaga to zgody pozostałych osób zasiadających w tym organie. Prokura wygasa także w kilku przypadkach. Jest to śmierć prokurenta, likwidacja przedsiębiorstwa, ogłoszenie upadłości oraz przekształcenie.

Zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego, prokura powinna zostać udzielona pod rygorem nieważności na piśmie, a co za tym idzie, jej odwołanie również musi przybrać formę pisemną.

Należy mieć również na uwadze, że art. 78¹ k.c. zrównuje formę elektroniczną oświadczenia woli ze zwykłą formą pisemną. Dlatego też, akt powołania prokurenta może przybrać również formę elektroniczną. Dla zachowania elektronicznej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej i opatrzenie go kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

Kto odpowiada za ustanowienie prokury w spółkach handlowych?

W Spółce jawnej ustanowienie prokurenta wymaga zgody wszystkich wspólników posiadających prawo do prowadzenia spraw spółki.

W Spółce partnerskiej ustanowienie prokurenta wymaga zgody wszystkich partnerów, chyba że w spółce powołano zarząd, w takiej sytuacji to zarząd ma uprawnienie do ustanowienia prokury.

W spółce komandytowej oraz w spółce komandytowo-akcyjnej ustanowienie prokurenta wymaga zgody wszystkich komplementariuszy, których z mocy umowy spółki albo prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa reprezentowania spółki.

W spółkach kapitałowych (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna, prosta spółka akcyjna) powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu. W przypadku prostej spółki akcyjnej zamiast zarządu może zostać ustanowiona rada dyrektorów, w takim przypadku powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków rady dyrektorów. Należy mieć przy tym na uwadze, że przepisy dotyczące powołania prokurenta w spółkach kapitałowych mają charakter dyspozytywny, co oznacza, że w umowa lub statut mogą przewidywać inne zasady odwołania i powołania prokurenta.

Kto może odwołać prokurę w spółkach handlowych?

W spółce jawnej prokurę może odwołać każdy ze wspólników uprawniony do prowadzenia spraw spółki.

W spółce partnerskiej uprawnienie do odwołania prokury ma każdy z partnerów, a jeżeli w spółce powołano zarząd – każdy z członków zarządu.

W spółce komandytowej oraz w spółce komandytowo-akcyjnej prokurę odwołać może każdy z komplementariuszy, których  z mocy umowy spółki albo prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa reprezentowania spółki.

W spółkach kapitałowych, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, odwołać prokurę może każdy z członków zarządu samodzielnie, a w przypadku prostej spółki akcyjnej również każdy z członków rady dyrektorów samodzielnie.

Powołanie prokurenta w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością

Podstawowym organem przewidzianym do reprezentowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest zarząd. Może się jednak zdarzyć tak podczas bieżącej działalności każdego przedsiębiorstwa, że żaden z członków zarządu nie będzie obecny. W takich sytuacjach nie ma kto reprezentować spółki na zewnątrz tj. chociażby podpisać umowy z kontrahentem lub wniosku do urzędu. Aby przeciwdziałać takim sytuacjom, możliwe jest wcześniejsze powołanie w spółce prokurenta.

Zgłoszenie prokury do KRS

Dokument ustanawiający prokurę powinien wskazywać na podmiot, który prokury udziela, osobę prokurenta oraz na rodzaj udzielonej prokury.

Wniosek o wpis prokurenta w KRS należy złożyć w ciągu 7 dni od daty jego ustanowienia, jednakże niedochowanie tego terminu nie będzie skutkować brakiem możliwości zgłoszenia takiej zmiany w KRS.

Do wniosku o wpis prokurenta w KRS należy dołączyć akt jego powołania oraz ustanowienia oraz oświadczenie prokurenta zawierające jego zgodę na powołanie oraz jego adres do doręczeń.

W przypadku wygaśnięcia prokury, termin na zgłoszenie zmiany w KRS również wynosi 7 dni. Do wniosku o wykreślenie prokurenta należy dołączyć dokumenty potwierdzające wygaśnięcie prokury jak np. dokument potwierdzający odwołanie lub rezygnację prokurenta. W niektórych przypadkach, jak np. otwarcie likwidacji spółki z o.o., prokura wygasa z samego faktu otwarcia likwidacji, dlatego też nie będzie potrzeby dołączania dodatkowych dokumentów.

Należy mieć jednocześnie na uwadze, że wpis prokurenta do KRS ma charakter deklaratoryjny, a co za tym idzie, umocowanie prokurenta do prowadzenia spraw spółki powstaje z chwilą udzielenia mu prokury, a nie z momentem wpisu do KRS.

Potrzebujesz wsparcia?

Jeśli po przeczytaniu naszego artykułu, masz wciąż wątpliwości w jaki sposób powołać lub odwołać prokurenta oraz dokonać zgłoszenia do KRS – skontaktuj się z nami. Aby uzyskać wsparcie skontaktuj się z nami poprzez wypełnienie poniższego formularza kontaktowego. Chętnie odpowiemy na wszystkie Twoje wszystkie pytania.