Na czym polega prokura?

Instytucja prokury została uregulowana w przepisach kodeksu cywilnego. Jest to rodzaj pełnomocnictwa o wyjątkowo szerokim zakresie. Może jej udzielić wyłącznie przedsiębiorca wpisany do rejestru przedsiębiorców CEIDG albo KRS. Prokura obejmuje umocowanie do wszystkich czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa za wyjątkiem kilku czynności enumeratywnie wymienionych w art. 1093 k.c. do których niezbędne jest udzielone odrębne pełnomocnictwo, tj.:

• zbycie przedsiębiorstwa lub oddanie go do czasowego korzystania;
• zbycie lub obciążenie nieruchomości.

W przypadku oddziału prokurę można ograniczyć do zakresu rejestru spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa. W praktyce oznacza to, że w wielu kwestiach zakres czynności prokurenta będzie pokrywał się z tymi jakie mogą dokonywać członkowie zarządu spółki. W szczególności prokurent może podpisywać umowy działając w imieniu spółki, a także zaciągać zobowiązania.

Zakresu prokury nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że taka możliwość to wprost z przepisów szczególnych. Oznacza to, że wszystkie czynności prawne dokonane przez prokurenta wywierają skutek w obrocie względem innych podmiotów.

Warto pamiętać, że ustanowienie prokury jest całkowicie fakultatywne. Spółka może powołać prokurenta (lub kilku prokurentów), ale nie ma takiego obowiązku. Dopuszczalne jest różne określenie reprezentacji w przypadku prokury. W tym zakresie wyróżnia się prokurę samodzielną, a także łączną, w tym właściwą i niewłaściwą. Co istotne prokurent samodzielnie nie podejmuje z reguły decyzji dotyczących spółki, a jedynie realizuje wydane mu dyspozycje.

Więcej na temat prokury dowiesz się z naszego artykułu: Czym jest prokura i kto może zostać prokurentem?

Jak wygląda odpowiedzialność prokurenta?

Skoro zakres potencjalnych działań prokury jest tak szeroki, można by spodziewać się, że ustawy rygorystycznie regulują jego odpowiedzialność. Okazuje się jednak, że jest zupełnie odwrotnie.
Przepisy kodeksu spółek handlowych nie przewidują subsydiarnej odpowiedzialności prokurenta za zobowiązania spółki, jak ma to miejsce w przypadku członków zarządu.

W pewnym zakresie prokurenci mogą jednak zostać pociągnięci do odpowiedzialności podatkowej za zobowiązania publicznoprawne spółki. Zgodnie z brzmieniem art. 116 §3 ordynacji podatkowej, w sytuacji gdy spółka kapitałowa w organizacji nie posiada zarządu, za zaległości podatkowe odpowiada jej pełnomocnik lub wspólnicy, jeśli pełnomocnik nie został ustanowiony.

Jeśli więc prokurent działa w charakterze pełnomocnika, może odpowiadać za zaległości natury publicznoprawnej spółki w organizacji. W praktyce taka sytuacja jest dosyć rzadka, a spółka w organizacji z reguły istnieje przez krótki czas.

Prokurent odpowiada także za swoje działania i zaniechania na zasadzie winy. Jeżeli więc doprowadzi w ten sposób do wyrządzenia spółce szkody, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności na podstawie art. 415 k.c.

Czym zajmują się członkowie zarządu w spółce z o.o.?

Członkowie zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pełnią funkcję wykonawczą. Do ich zadań należy prowadzenie spraw spółki oraz jej reprezentowanie na zewnątrz. Zarząd jest zawsze organem obligatoryjnym, niezależnie od kapitału spółki i liczby tworzących ją wspólników. Musi liczyć przynajmniej jedną osobę, choć często bywa wieloosobowy. Umowa spółki z o.o. może w różny sposób określić zasady reprezentacji spółki, np. wymagając współpracy dwóch członków zarządu dla zaciągania zobowiązań powyżej określonej kwoty.

Więcej na temat obowiązków członka zarządu dowiesz się z artykułu: Czym zajmuje się członek zarządu w spółce z o.o.?

Subsydiarna odpowiedzialność odszkodowawcza członka zarządu za zobowiązania spółki

Kwestia odpowiedzialności członka zarządu przedstawia się znacznie mniej optymistycznie niż ma to miejsce w przypadku prokurentów. Przede wszystkim ponoszą oni subsydiarną, solidarną i osobistą odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki objętą domniemaniem.

Jeśli więc okaże się, że osoba prawna nie dysponuje majątkiem wystarczającym do pokrycia zobowiązań, wierzyciel może pociągnąć do odpowiedzialności wszystkich lub wybranych członków zarządu. Wystarczy, że wykaże bezskuteczność egzekucji z majątku spółki.

Artykuł 299 k.s.h. przewiduje szereg przesłanek, których spełnienie (przynajmniej jednej) zwalnia członka zarządu z odpowiedzialności. Są to jednak trudne procesy, wymagające doskonałej znajomości orzecznictwa oraz przemyślanej taktyki procesowej. Do tych przesłanek zalicza się:

• zgłoszenie we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości;
• wydanie przez sąd we właściwym czasie postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu o zatwierdzeniu układu;
• brak winy członka zarządu w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości;
• brak winy wierzyciela pomimo niedochowania obowiązku w zakresie zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez członka zarządu albo niewydania odpowiedniego postępowania przez sąd.

Odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania podatkowe spółki

Artykuł 116 ordynacji podatkowej przewiduje odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania publicznoprawne spółki kapitałowej oraz spółki kapitałowej w organizacji. Odpowiadają oni całym swoim majątkiem, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub części bezskuteczna. Obowiązujące przepisy przewidują możliwość zwolnienia się w tym zakresie z odpowiedzialności. W tym celu członek zarządu musi:

• zgłosić we właściwym czasie wniosek o ogłoszenie upadłości lub otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego;
• wykazać brak winy w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości;
• wskazać mienie spółki, z którego egzekucja umożliwia zaspokojenie zaległości podatkowych w znacznej części.

Odpowiedzialność podatkowa członków zarządu rozciąga się na zobowiązania podatkowe, których termin płatności upłynął w czasie pełnienia przez nich funkcji członka zarządu.

Niezależnie od powyższego członek zarządu również może zostać pociągnięty do odpowiedzialności na zasadzie winy za działanie lub zaniechanie, którymi doprowadził do powstania szkody. Dodatkowo po stronie członków zarządu występuje znacznie większe ryzyko poniesienia odpowiedzialności karnej niż w przypadku prokurentów.

Lepiej być członkiem zarządu czy prokurentem w spółce?

Sprawowanie funkcji członka zarządu wymaga dochowania znacznie wyższego miernika staranności niż wynika to z pełnienia funkcji prokurenta. O ile w przypadku prokurentów można mówić głównie o odpowiedzialności odszkodowawczej na zasadzie winy i ograniczonej odpowiedzialności podatkowej, w przypadku członków zarządu jest to szeroka odpowiedzialność cywilna, a także upadłościowa, korporacyjna i karna. Dodatkowo na członkach zarządu spoczywa obowiązek zatwierdzania sprawozdań finansowych oraz konieczność otrzymania absolutorium, jako zatwierdzenie realizowanej działalności. Na pytanie o to, którą funkcję lepiej jest pełnić, trudno odpowiedzieć jednoznacznie. Członkowie zarządu, w zamian za surową odpowiedzialność, zyskują bowiem realny wpływ na działalność spółki.

Potrzebujesz wsparcia?

Jeśli po przeczytaniu naszego artykułu, masz pytania dotyczące odpowiedzialności prokurenta i odpowiedzialności członka zarządu – skontaktuj się z nami. Chętnie odpowiemy na wszystkie Twoje wszystkie pytania.

e-mail: sekretariat@linkekulicki.pl
tel. +48 789 178 462