Czym jest absolutorium w spółce z o.o.?

Absolutorium – określane też jako skwitowanie – to akt wyrażający poparcie dla działalności członków zarządu. Jest ono dokonywane w formie uchwał podejmowanych przez zgromadzenie wspólników i stanowi wyraz zadowolenia z dotychczasowej działalności organu. Absolutorium jest udzielane nie zarządowi jako kolektywnemu organowi, ale każdemu z jego członków osobno.

Zgodnie z treścią art. 231 §3 k.s.h. udzielenie absolutorium dotyczy nie tylko zarządu, ale również pozostałym organom, jeżeli takie zostały powołane w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością:

• radzie nadzorczej;
• komisji rewizyjnej.

Zatwierdzenie działań dotyczy wszystkich osób, które zajmowały dane stanowisko w ostatnim roku obrotowym, a więc także członków organów, którzy zostali odwołani lub sami zrezygnowali z pełnionej funkcji albo których mandaty wygasły.

Członkowie organów spółki, których mandaty wygasły przed dniem zgromadzenia wspólników, mają prawo uczestniczyć w zgromadzeniu, przeglądać sprawozdanie zarządu i sprawozdanie finansowe wraz z odpisem sprawozdania rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz biegłego rewidenta i składać do nich opinie. Jeżeli chcą skorzystać z uprawnienia, żądanie powinno być zgłoszone zarządowi najpóźniej na 1 tydzień przed zgromadzeniem wspólników.

Kto i na jakich zasadach udziela absolutorium?

Ustawodawca przewidział udzielenie absolutorium jako integralną część zwyczajnego zgromadzenia wspólników stosownie do art. 231 k.s.h. Powinno ono odbyć się w terminie 6 miesięcy po zakończeniu każdego roku obrotowego funkcjonowania spółki. Minimalny zakres obrad zwyczajnego zgromadzenia obejmuje:

• rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy;
• powzięcie uchwały o podziale zysku albo pokryciu straty, chyba że umowa wyłącza to zagadnienie z kompetencji zgromadzenia wspólników;
• udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków.

Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby wspólnicy rozpatrzyli na zgromadzeniu zwyczajnym również inne zagadnienia wskazane przez ustawę lub umowę spółki. Takie zagadnienia mogą dotyczyć np. zwrotu dopłat, połączenia, przekształcenia lub podziału spółki czy zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa. W doktrynie podkreśla się jednak, że kwestie związane z absolutorium nie mogą być przedmiotem nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników.

Warto także wskazać, że głosowanie w sprawie udzielenia absolutorium powinno mieć charakter tajny z uwagi na brzmienie art. 247 §2 k.s.h., ponieważ jest to sprawa osobowa. Uchwała jest podejmowana co do zasady bezwzględną większością głosów.

Czy wspólnik może sam głosować w sprawach dotyczących własnego absolutorium?

O ile w spółkach wieloosobowych mechanizm udzielania absolutorium z reguły nie budzi wątpliwości, w przypadku spółek jednoosobowych z ograniczoną odpowiedzialnością kwestia ta wygląda zupełnie inaczej. Ustawodawca nie dopuszcza bowiem możliwości udzielenia absolutorium samemu sobie.

Zgodnie z art. 244 k.s.h., wspólnik nie może ani osobiście, ani przez pełnomocnika, ani jako pełnomocnik innej osoby głosować przy powzięciu uchwał dotyczących jego odpowiedzialności wobec spółki z jakiegokolwiek tytułu, w tym udzielenia absolutorium, zwolnienia z zobowiązania wobec spółki oraz sporu między nim a spółką. Jak w takim razie obejść to ograniczenie? W doktrynie prezentowanych jest kilka stanowisk.

Część przedstawicieli doktryny uważa, że art. 244 k.s.h. nie ma zastosowania do spółek jednoosobowych, a zatem wspólnik będący zarazem jedynym członkiem zarządu może udzielić absolutorium samemu sobie. Koncepcja alternatywna zakłada, że art. 244 k.s.h. ma charakter bezwzględny. W takiej sytuacji w protokole zwyczajnego zgromadzenia wspólników należy wskazać, że odstąpiono od uchwały o udzieleniu absolutorium z uwagi na brzmienie art. 244 k.s.h.

Oczywiście wskazane wyżej ograniczenie obowiązuje również w spółkach mających zarząd wieloosobowy. Należy jednak pamiętać, że o ile członek zarządu będący jednocześnie wspólnikiem spółki nie głosuje nad swoim absolutorium, ale głosuje nad aprobatą dla działania pozostałych członków zarządu.

Jak powinna wyglądać uchwała w sprawie udzielenia absolutorium?

Uchwała udzielająca absolutorium nie musi mieć szczególnie złożonej i skomplikowanej struktury i zwykle zamyka się w kilku zdaniach. Do obligatoryjnych elementów uchwały należy zaliczyć:

• numer i datę podjęcia uchwały;
• oznaczenie spółki;
• przedmiot uchwały;
• treść uchwały, czyli informację o udzielenie danej osobie absolutorium z pełnienia funkcji członka zarządu;
• uzasadnienie uchwały;
• informację o liczbie głosów oddanych „za”, „przeciw” oraz „wstrzymujących się”.

W doktrynie wskazuje się, że uchwały w przedmiocie udzielenia absolutorium powinny mieć brzmienie pozytywne, a nie negatywne (przeciwko udzieleniu aprobaty). Niepodjęcie uchwały oznacza brak udzielenia absolutorium, ale nie należy głosować a limine nad jego nieudzieleniem.

Absolutorium dla zarządu spółki z o.o. a wyłączenie odpowiedzialności odszkodowawczej

Treść przepisów kodeksu spółek handlowych nie określa w sposób jasny skutków udzielenia lub nieudzielenia absolutorium dla członków zarządu. W orzecznictwie wskazuje się, że konsekwencją wyrażenia przez wspólników aprobaty dla działalności organu zarządzającego jest zwolnienie jego członków z odpowiedzialności odszkodowawczej względem spółki w zakresie działalności znanej wspólnikom w dniu podjęcia uchwały (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2019 r., sygn. II CSK 295/18). Jeżeli okaże się, że członek zarządu popełnił czyn zabroniony, który doprowadził do wyrządzenia spółce szkody, ale został zatajony, nawet udzielenie absolutorium nie zwalnia z odpowiedzialności w tym zakresie.

W ustawie wskazuje się też przypadki, w których udzielenie absolutorium nie powoduje wyłączenia odpowiedzialności odszkodowawczej członka zarządu. Dotyczy to m.in. sytuacji zawyżenia wartości aportu, zatwierdzenia sprawozdania finansowego na podstawie nieprawdziwych informacji lub dokonania wypłaty na rzecz wspólników wbrew przepisom umowy spółki lub ustawy. W tych sytuacjach ustawodawca wprost wskazuje, że nie ma możliwości zwolnienia z danego obowiązku lub odpowiedzialności za określone działanie.

Oczywiście samo podjęcie uchwały nie oznacza, że członkowie zarządu nie mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności na gruncie art. 299 k.s.h. przez wierzycieli spółki jako dłużnicy subsydiarni względem spółki. Nadal odpowiadają oni wobec osób trzecich na ogólnych zasadach.

Co wynika z braku absolutorium dla członków zarządu?

Decyzja o udzieleniu lub nieudzieleniu absolutorium członkowi organu dotyczy oceny świadczonej przez niego pracy, a przez to może rzutować na sytuację zawodową danej osoby w przyszłości. W doktrynie wskazuje się nawet, że uchwała w tym przedmiocie może prowadzić do naruszenia dóbr osobistych w postaci czci i dobrego imienia (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2005 r., sygn. II CSK 19/05). Czy jednak sama uchwała wymaga uzasadnienia?

W judykaturze podkreśla się, że wprawdzie sama uchwała w przedmiocie absolutorium nie musi zawierać uzasadnienia, osoba zainteresowana powinna jednak otrzymać wyjaśnienie, dlaczego względem niej zapadła taka, a nie inna decyzja (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 października 2020 r., sygn. V ACa 301/20). Nie jest to jednak jednolita linia orzecznicza, ponieważ ten sam sąd, ale we wcześniejszym rozstrzygnięciu z 20 września 2006 r., w sprawie o sygn. I ACa 1374/05, zwrócił uwagę, że uzasadnienie uchwały jest niezbędne, inaczej członek zarządu nie ma możliwości podjęcia skutecznej obrony przeciwko decyzji zgromadzenia wspólników.

Co jednak właściwie wynika z faktu nieudzielenia absolutorium? Na takie pytanie trudno odpowiedzieć jednoznacznie, ponieważ kodeks spółek handlowych nie wskazuje sankcji wprost. Z pewnością negatywna ocena pracy członka organu stanowi przyczynę odwołania danej osoby z zajmowanego stanowiska. Nie oznacza jednak automatycznego odwołania z pełnionej funkcji. Brak absolutorium uprawnia też spółkę lub wspólników do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych poprzez wytoczenie powództwa przed sądem powszechnym.

Warto wskazać, że absolutorium może być udzielone dla każdego, wszystkich albo żadnego spośród członków organu. Jeżeli rzetelnością i starannością wykazały się jedynie niektóre osoby, to one powinny otrzymać absolutorium. Względem członków zarządów, którzy działali niestarannie, doprowadzili do wyrządzenia spółce szkody albo spowodowali jej zadłużenie raczej nie będą mogli liczyć na pozytywne rozliczenie swoich osiągnięć.

Co zrobić w sytuacji, kiedy zgromadzenie wspólników pominęło kwestię absolutorium?

Teoretycznie może dojść do sytuacji, w której zgromadzenie wspólników pominie kwestię udzielenia absolutorium członkom organów, a pomimo to spotkanie zostanie uznane za przeprowadzone prawidłowo. W takim przypadku członek zarządu, który nie otrzymał aprobaty lub jej braku ma prawo wystąpić z powództwem o ustalenie braku roszczeń odszkodowawczych ze strony spółki. W ten sposób może zabezpieczyć swoją pozycję na przyszłość.

Z kolei decyzję o braku absolutorium można zaskarżyć do sądu powszechnego. W przypadku powstania szkody po stronie członka organu, może on dochodzić jej naprawienia. To uprawnienie nie przysługuje jednak byłym członkom zarządu.

Warto pamiętać, aby kwestii udzielenia absolutorium nie traktować po macoszemu. Z faktu jego udzielenia lub nieudzielenia wynikają daleko idące konsekwencje.

Potrzebujesz wsparcia?

Jeśli po przeczytaniu naszego artykułu, chciałbyś uzyskać wsparcie prawne naszej kancelarii, skontaktuj się z nami, poprzez wypełnienie poniższego formularza kontaktowego. Prawnicy Kancelarii Linke Kulicki od lat wspierają przedsiębiorców, a obsługa prawna spółek i prawo spółek stanowi jeden z głównych obszarów naszego działania. Chętnie odpowiemy na wszystkie Twoje pytania.